Pozitivizam i Brazil(ija)

Pozitivizam i Brazil(ija)

Odnos između socijalnih teorija i prostorne refleksije istih zauzima posebno mesto u čitanju istorije svakog društva, a u slučaju republikanske istorije Brazila svakako zaslužuje pažnju jer je reč o smelim primenama mladih svetonazora na još mlađi državni aparat. Uspostavljanjem republike 1889. g. napravljen je otklon ne samo u političkom smislu državnog uređenja, već u širem konceptu shvatanja razvoja društvenog tkiva Brazila. Krilatica „Ordem e Progresso“ predstavlja implementaciju ideja filozofije pozitivizma koje je filozof Rajmundo Tišeira Mendes postavio kao nacionalni moto pri tom osnivajući Pozitivističku crkvu Brazila. Uspeh religije humanizma i pozitivističke crkve je više nego upitan, ali je zato uspostavljen model evolutivnog razvoja društva oslonjenog na sopstveni kapacitet i identitet. Odbacivanjem klasičnog, kolonizatorskog stila Portugala, Brazil je otvorio vrata unutrašnjosti zemlje i pokrenuo emancipaciju domorodačkog stanovništva bez oslanjanja na radikalizam revolucionarnih ideja. Na taj način je Brazil izvršio, kontovski i pozitivistički rečeno, raskid sa teološkim i metafizičkim nasleđem kolonijalizma i zakoračio u eru Moderne. Pozitivističko viđenje sveta bazira se na neutralnosti činjenica neopterećenih mitološkog i tradicionalističkog nasleđa, i upravo je taj pristup omogućio otvaranje Brazila ka svojoj „utrobi“ koji je kulminirao neposredno posle Drugog svetskog rata izgradnjom Brazilije. Izgradnju Brazilije nemoguće je posmatrati van ideološkog i političkog konteksta šire globalne slike sredine 20. veka kada socijalistički pokreti sve više dolaze do izražaja, a modernistički, internacionalni stil u arhitekturi konačno dobija istaknuto mesto. Teza francuskog sociologa Anrija Lefevra o gradu kao otisku društva u prostoru potvrđena je masovnom primenom jeftinih materijala i brzom izgradnjom, a rezultirala je apstraktnom i funkcionalnom arhitekturom. Modernizam Brazilije u tom kontekstu predstavlja „bezličnost“ apstraktno-neutralnih formi svedenih na bazične elemente, upravo po principu klasika utopijske socijalne misli o zlatnoj sredini za novog čoveka. Modernistička izgradnja Brazlije je, po Nimejerovim rečima, predstavljala uvođenje progresa u nerazvijenu, pozitivistički rečeno, metafizičku unutrašnjost Brazila. Internacionalni arhitekonski stil u svetu i u Brazilu imao je poruku stvaranja nove političke nacije koja je trebala da bude rasterećena prošlosti, te se stoga progresistička arhitektura distancira od ornamentizacije kao svojevrsne etiketizacije političkih subjekata i, uopšte, prošlosti i porekla javnosti. Progresistička arhitektura Brazilije postavila je u centar interesovanja tipizaciju urbanog javnog prostora koji je trebao da bude dostupan svima bez obzira na socijalni ili bilo koji drugi predznak.


Prvobitno objavljeno na portalu Buka