Kriza koncepta savremene nacionalne države kao relikta ideje kraja 19. veka poslednjih godina dobija svoje ubrzanje sa sve vidljivijim i snažnijim secesionističkim pokretima u Zapadnoj Evropi, a koja se dugo godina smatrala nedeljivom i jedinstvenom. Međutim, poslednjih godina, tačnije od proglašenja i priznanja nezavisnosti Kosova, secesionizam ulazi na velika vrata kao legitimno političko i kao ilegalno ustavno-pravno pitanje. Moglo bi se reći da je na našem, lokalnom, primeru ovaj fenomen počeo otvoreno da eksperimentiše, u početku sa slovenačkim i hrvatskim secesionizmom u poslednjoj fazi SFRJ a koji je takođe bio protivustavan, da bi kulminirao sa već pomenutim Kosovom.
Ne ulazeći u ustavno-pravne okvire kao statične konstrukte društvenog ugovora, valja se osvrnuti na procesne fenomene zajednice, kulture, globalnog umrežavanja i posmatrati ih kao žive organizme. Antisecesionistički blok se poziva na fiksiranost ustava i zakona pri tom ignorišući upravo ove procesne fenomene koji čine stvarnost društvenog života.
Ovde ću se osvrnuti na tri fenomena koji su otvorili i ubrzali eroziju evropskih nacionalnih država ne ulazeći u pojedinačne slučajeve jer smatram da se svi mogu podvesti pod istu matricu makrosocijalnih i istorijskih procesa koji su na delu od kraja Hobsbaumovog kratkog 20. veka, dakle od pada realnog socijalizma kao političkog uređenja. Slučaj Katalonije je tu od posebnog simboličkog značaja kao alarmantna tačka za zapadnoevropske države zbog svog istorijskog nasleđa pokrajine u kojoj su se odmeravale i trenirale sile i ideologije u Španskom građanskom ratu, a koje će politički definisati Evropu posle Drugog svetskog rata.
Prvi fenomen je velika geopolitička promena koja se dogodila krajem osmadesetih i početkom devedesetih godina 20. veka sa simboličnim rušenjem Berlinskog zida, raspuštanjem Varšavskog pakta, relativno mirnom dezintegracijom Sovjetskog saveza i krvavim građanskim ratom socijalističke Jugoslavije. Nestanak čitavog jednog društvenog i ideološkog sistema na globalnom nivou bio je okarakterisan kao kraj istorije i trijumf liberalizma koji je sve ideologije bacio na leđa. U stvarnosti se desila provala nacionalizama i to onih ekskluzivističkih i reakcionarnih nacionalizama koji su dezintegrisali i nacionalističko nasleđe Prvog svetskog rata koje je težilo inkluziji i premeštanju ideje nacionalizma iz sfere krvi i tla u oblast zajednice građana. Ta velika promena političke paradigme je uvela tzv. kulturni nacionalizam na mala vrata i otvorila Pandorinu kutiju koja je u evropskom slučaju prebogata dotičnim sadržajima i problemima. Ovo naročito treba imati na umu iz prostog što je Evropa po prirodi stvari kontinent mnoštva različitih kulturnih identiteta i koji je, iz perspektive makro političkih procesa, relativno skoro ukrupnjen u sistem nacionalnih država.
Druga stvar je ekonomska globalizacija koja se ubrzala takođe početkom devedestih godina i koja je donela novine na koje određeni broj nacionalnih država nije mogao ili nije umeo adekvatno da odgovori. Samoproklamovani trijumf liberalizma je pored uvođenja mikro nacionalizama u javni prostor, doveo i do toga da se sistem ekonomskih ograničenja i kontrola nacionalne države blagostanja ukine. Pa je tako došlo do situacije da nekada prepoznatljive nacionalne ekonomije prosto iščezavaju preko noći usled preseljenja kapitala i proizvodnje u delove sveta i regione sa jeftinijom radnom snagom i neregulisanim socijalnim, radničkim, ekološkim i drugim pitanjima. U takvoj situaciji gde se nacionalna vlada prilagođava svetskom tržištu napuštajući ideje o državi kao faktoru socijalne odgovornosti dolazi do izraženije regionalne i identitetske podvojenosti unutar samih privredno razvijenih država. Ponovo je oživela svetska podela na bogati Sever i siromašni Jug, dok su za evropske uslove najočitiji primeri visoko razvijenog industrijskog severa i kriminogenog juga Italije, kao i pomenuta Španija kojoj petinu svog budžeta puni bogata Katalonija. Ekonomska globalizacija i svetska deregulacija tržišta omogućili su da bogati regioni nacionalnih država još jednom zaiskaju svoju nezavisnost, pri tom osnaženi kršenjem međunarodnog prava koje se sve više posmatra kao relikt sveta koji postoji još samo na papiru i u uspomenama na posleratni bipolarni svet.
I konačno, treća stvar koju treba istaći je nova forma svetske imperije oličena u mreži svetskih gradova, metroplitenskih područja ili konurbacija. Ovo se u dobroj meri poklapa sa prethodnom tačkom o dihotomiji razvijeni-nerazvijeni regioni. Francuski sociolog Mišel Basan je izneo zanimljivu genezu modernih gradova od prvobitnih utvrđenja u ruralnom i feudalnom morskom okruženju, preko gradova manufaktura i zanatlija kao preteča industrijske proizvodnje, pa sve do grada koji nadilazi svoje lokalno okruženje i raskidajući sa nasleđem ulazi u svetsku hijerarhijsku mrežu urbanih područja. Slično tome i holandska sociologinja Saskia Sasen primećuje da je svetska mreža gradova novi poredak svetskog sistema koji je napustio okvire nacionalnih država kao nedovoljno homogenih i specijalizovanih za nove forme privredne delatnosti. Neki u ovome vide povratak na antičke države polise veličajući sjaj i veličinu urbanih područja kao prosvećenih aristokrata u varvarskom okruženju. Ovo možda i nije daleko od istine imajući u vidu savremeni kulturni elitizam postmodernih metropolitenskih područja koja po pravilu staju uz „komspolitske“ vrednosti, nasuprot unutrašnjosti koja je „seljački populistička“. Ovo smo najbolje mogli da vidimo na primeru Brexita kada je londonska metropola glasala za ostanak u EU naspram unutrašnjosti koja je bila za odlazak. Ili na primeru američkih predsedničkih izbora na kojima su obalski, svetski, gradovi glasali slabo za Trampa naspram siromašnih zemljaka iz unutrašnjosti.
Ovo je jedan od mogućih pogleda na secesionistički svet i on je prevashodno pogled iz perspektive razvoja gradova kao generatora ekonomskih inovacija, ali i manipulacija, i ne znači nužno odumiranje nacinalnih država.
 |
| The Independent |
Нема коментара:
Постави коментар